SZKOŁA

Zespół istnieje od 1 września 2004 r. W skład zespołu wchodzą:

Gimnazjum w Goniądzu
Szkoła Podstawowa w Goniądzu
Przedszkole w Goniądzu.

Historia Szkoły Podstawowej w Goniądzu

1.1. Historia szkolnictwa na terenie Goniądza do czasów II wojny światowej

1.3. Historia szkoły w latach 1945-2000

1.1. Historia szkolnictwa na terenie Goniądza do czasów II wojny światowej

Najdawniejsza wzmianka o funkcjonowaniu szkoły w Goniądzu pochodziła z 10 lutego 1571 roku. W źródłach[1] wspomniany został szlachetny Mikołaj z Sokół, rektor szkoły w Goniądzu. W inwentarzu z 1571 roku odnotowano szkołę, która usytuowana była w sąsiedztwie kościoła parafialnego świętej Agnieszki przy Nowym Rynku.

W 1675 roku wspominany był rektor szkoły goniądzkiej. Niewiele wiadomo o funkcjonowaniu szkoły w Goniądzu w XVI-XVII wieku i pierwszej połowie wieku XVIII. W czasach Oświecenia, kiedy to oświata stała się ważnym problemem, informacje o tej placówce stały się pełniejsze. Ze źródeł z 1762 roku wynika, iż to księża z parafii goniądzkiej uczyli młodych ludzi czytania i pisania, jak również wiadomości podstawowych.

Z czasów Komisji Edukacji Narodowej znane są dane o liczbie uczniów szkoły parafialnej goniądzkiej:[2]:

-1777 r.: 41 uczniów [10 szlachciców, 31 włościan],

-1781 r.: 15 uczniów [3 szlachciców, 7 mieszczan, 5 włościan],

-1782 r.: 26 uczniów [6 szlachciców, 17 mieszczan, 3 włościan].

Inwentarz kościoła goniądzkiego z 24 września 1782 roku wzmiankował ,,Szkoła parafialna. Do tej szkoły dom wyznaczony jest, należący do kościoła Świętego Ducha. Dyrektor jest szlachetnie urodzony JMP Tomasz Rutkowski na Rutkowicach Małych dziedzic, uczony dobrze, zdatny i obyczajny, mający charakter dobry. Ma sobie wyznaczonej od każdego uczącego się pensji na kwartał po złoty 2. Swoim sumptem przy tej szkole żyje. Nie ma żadnej innej pensji nad tę, którą tu wyrażono. W której Szkole Parafialnej Goniądzkiej znajduje się szlacheckiej kondycji osób 6, miejskiego stanu 17, prostego chłopskiego pracowitego stanu osób 3. W liczbie wszystkich 26. Z których na Alwarach uczy się 3, na Gramatykach 5, na Alementarzach i innych książkach, dla wprawienia się w ich najlepsze czytanie 18. Nauka tej Szkoły Parafialnej Goniądzkiej zaczyna się od Trzech Królów, a kończy się po Wielkiej Nocy. Ci studenci do żadnych innych zabaw, ani usług nie są zażywani. Z tych wszystkich uczących się najlepszy dają dowód swej nauki studentów 8, a resztę pomiernie w swych naukach, rygor zbyteczny nie panuje w tej szkole i niewygoda nie odstręcza młodzi od szkolnych nauk, bo żadnego nadzwyczajnego rygoru i zbytecznej niewygody nie masz[3].

W 1794 roku nauczycielem szkoły parafialnej był miejscowy organista W. Godlewski.

W 1802 roku władze pruskie zbudowały na placu kościelnym dom o 4 pokojach , z przeznaczeniem na 1-klasową Szkołę Parafialną.

W 1804 roku pisano: ,,Szkoła. Z funduszu żadnej szkoły nie było, plebani ją tylko z własnej gorliwości utrzymywali. Teraz rząd na placu kościoła Świętego Ducha wymurował dom bardzo porządny na Szkołę Miejską, utrzymuje nauczyciela i nauczycielkę. Dla parafii pleban stara się, iżby w trzech wioskach szkółka utrzymywała się. Prócz tego w domu swoim utrzymuje szkółkę, gdzie do 40 co zima bywa uczniów[4]

Prowadzenie przez proboszcza goniądzkiego księdza Augusta Mietelskiego trzech szkółek wiejskich i jednej na plebanii było podyktowane troską o utrzymanie polskości, ponieważ szkółki księdza Mietelskiego stanowiły konkurencję dla nowo zbudowanej przez Prusaków szkoły.

W 1815 roku Szkoła Parafialna w Goniądzu zatrudniała jednego nauczyciela. Uczyło się w niej wtedy 8 chłopców.

31 maja 1821 roku wizytator szkół obwodu białostockiego Józef Twardowski odwiedził szkołę w Goniądzu. 48 uczniów było podzielonych na trzy oddziały: ,,poczynających, postępujących i doskonalących się. Z których pierwszy uczył się czytać i pisać oraz początków nauki chrześcijańskiej, drugi prócz tych przedmiotów jeszcze czytać po rosyjsku, katechizmu historycznego księdza Fleury, nauki moralnej na klasę pierwszą, początków gramatyki, geografii i arytmetyki, trzeci na koniec dalszy ciąg katechizmu księdza Fleury, naukę moralną na klasę drugą, gramatykę na klasę pierwszą, wypisów łacińskich z historii starożytnej, geografii o Europie i Rossyi, w szczególności z arytmetyki o czterech pierwszych działaniach z liczbami prostemi i różnorodnemi. Odbyłem z tych wszystkich przedmiotów egzamin i znalazłem znacznie usposobionych, m. in. celującemi - uczeń Michał Kramkowski na szczególniejszą zasługuje zaletę. Inni celujący są: Bogusławski Michał, Kalinowski Kazimierz, Borysewicz Wojciech, Janczewski Jan, Wierpochowski Teofil, Kramkowski Ignacy. Nauczycielem jest wielmożny Jerzy Jarmołowicz uczeń klasy III z Gimnazjum Białostockiego.

Przy tej szkole jest druga � dziewcząt, utrzymywana przez WM Bogusławską. W niej znalazłem uczennic 13, które się uczyły czytać i pisać, liczyć, dodawać, odejmować, mnożyć, dzielić, nauki chrześcijańskiej i robót kobiecych. Z tego wszystkiego wyegzaminowałem.

Obie te szkoły utrzymują się za protekcją i nieustającą pomocą szanownego proboszcza WM ks. Floriana Misztowta kanonika Brzeskiego. Ten czci i naśladowania arcygodny kapłan nie tylko dom szkolny zrujnowany swoim kosztem wyreperował, nie tylko ostały dla szkoły fundusz, tak przez namowę mieszczan Goniądzkich na uchwalenie składki jakiej i wyrobienie zapisów testamentowych na zysk szkoły trudnił się, ze swoich dochodów utrzymuje nauczyciela. Takowa czynność obudziła we mnie największe uwielbienie, a razem postanowienie przenieść te ciągłe zasługi wielmożnego księdza kanonika do wiadomości władzy edukacyjnej[5] W 1845 roku działa nadal Szkoła Parafialna 1-klasowa. Nauczyciel otrzymywał pensję 58 rubli 50 kopiejek, a uzupełniały to wynagrodzenie datki mieszczan.

5 marca 1923 roku Rada Miejska czyniła starania o budowę szkoły i zwróciła się do parafii goniądzkiej z propozycją zamiany placów ofiarowując kościołowi plac koło kościoła z fundamentami po byłej szkole miejskiej i grunt gminny koło wsi Ołdaki, chcąc pozyskać dla projektowanej budowy szkoły 2-morgowy plac przy drodze do Guzów. Kuria wileńska nie przyjęła tej propozycji.

30 lipca 1933 roku na ogólnym zebraniu rodzicielskim miasta i okolicy Goniądza został wyłoniony Komitet Budowy VII-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej III-go Stopnia w Goniądzu. Prezesem został ppłk Laliczyński, sekretarzem Władysław Piotrowski �dyrektor Szkoły Powszechnej, członkami: mjr Józef Popek, ksiądz Maksymilian Sarosiek, burmistrz Paweł Milewski i radny Jan Topczewski. Komitet zwrócił się do Parafii Rzymskokatolickiej w Goniądzu z prośbą o dokonanie zamiany terenu ogrodu kościelnego o powierzchni 3,6 ha położonego przy ulicy Radziwiłłowskiej, na grunt o powierzchni 7,5 ha w uroczysku ,, Grobelki � od drogi Żodziowskiej do uroczyska Łazy[6] Wysiłek budowy nowej szkoły miał zaowocować otwarciem nowego budynku szkolnego w dniu 1 września 1939 roku. Wybuch wojny stanął temu na przeszkodzie.

1.2. Tajne nauczanie

W budynku szkolnym usadowiła się nowa sowiecka władza. Później zdewastowany budynek szkoły stał nieczynny do końca okupacji.

W latach 1941-44, w Goniądzu, prowadzone było tajne nauczanie. Rozpoczęło się ono 15 sierpnia 1941 roku o godzinie 11. Tego dnia przybyło do szkoły 3 dzieci bez książek i zeszytów. Po dwóch tygodniach uczyło się już 30, a po miesiącu 72 uczniów.

Tajne nauczanie prowadzili: Franciszka Bola, Józef Bola, Genowefa Borowska, Paweł Borowski, Józef Hencel, Wiktoria Klicka, Czesława Łubniewska, Kazimierz Orzechowski, Zuzanna Pełszyńska, Franciszek Szwakop. Szczególnie w pamięci mieszkańców Goniądza utkwiła bohaterska postawa Zuzanny Pełszyńskiej, niestrudzenie kształcącej młodzież zarówno na poziomie podstawowym, jak i średnim. Zorganizowała ona komplet dla kilku uczniów klasy pierwszej szkoły średniej.

Franciszek Szwakop prowadził dwa komplety w zakresie klasy trzeciej i czwartej gimnazjalnej.

1.3. Historia szkoły w latach 1945-2000.

Po wojnie zajęcia szkolne rozpoczęły się 11 października 1945 roku. Początkowo zajęcia odbywały się w trzech salach lekcyjnych, nauczyciele pracowali na trzy zmiany. Wykładano jedynie przedmioty zasadnicze z pominięciem tak zwanych przedmiotów artystycznych. Pierwszymi nauczycielami w powojennej szkole byli: kierownik szkoły- Franciszek Szwakop oraz Zuzanna Pełszyńska i Czesława Łubniewska. Praca nauczycieli była bardzo ciężka ze względu na warunki lokalowe. Jednak już w 1947 roku postanowiono odbudować zniszczony w czasie wojny budynek szkolny. Całą inicjatywę przejął w swoje ręce kierownik szkoły. W roku 1947 była to już 7-klasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Goniądzu. Jej kierownikiem był nadal Franciszek Szwakop.

W 1948 roku szkoła liczyła 449 uczniów. Obok już istniejących organizacji, a mianowicie P.C.K. i Krucjata została zorganizowana drużyna harcerska męska i żeńska. Opiekunem męskiej był B. Klim, a żeńskiej A. Biegańska. Została również założona biblioteka szkolna, którą opiekowała się Safiejko Zofia. Na początku biblioteka liczyła 170 książek.

Ze względu na brak nauczycieli zredukowanych zostało 51 godzin lekcyjnych. Pracowało wtedy 8 nauczycieli i ksiądz kanonik. Grono nauczycielskie zgodziło się pracować dodatkowo w tworzonej w odległym budynku szkole zawodowej. W tym roku uruchomiono klasę wstępną i pierwszą tej szkoły. Do klasy wstępnej przyjmowano uczniów z ukończoną V i VI klasą szkoły powszechnej, a do klasy I z ukończoną klasą VII szkoły powszechnej. W roku tym zostały uruchomione też kursy dokształcające dla Milicji Obywatelskiej.

Rok 1948 przyniósł nowe zmiany. Szkoła stała się Szkołą Ogólnokształcącą Stopnia Podstawowego i Licealnego. Kierownikiem jej był nadal Franciszek Szwakop. Pracowało już wtedy 9 nauczycieli i ksiądz kanonik . Do szkoły uczęszczało 449 uczniów. Na terenie szkoły działały takie organizacje uczniowskie jak: Z.H.P(drużyna męska i żeńska), P.C.K., T.P.Ż., Spółdzielnia Uczniowska. W roku tym powstało też szkolne koło pod hasłem ,,Odbudujemy Warszawę. Szkoła prowadziła również dożywianie dzieci. Wydawano kawę wszystkim dzieciom, a biedniejszym również smarowany chleb.

W roku 1949 Rada Pedagogiczna szkoły, jako czyn pierwszomajowy, postanowiła zorganizować na terenie szkoły Koło Z.M.P.

W roku tym zalesiono plac szkolny w związku z obchodami Dnia Lasu. W tym też roku prowadzono propagandę i akcję zbiórkową na budowę Szkoły Pomnika. Z funduszy Komitetu Rodzicielskiego zostały zakupione pierwsze pomoce naukowe.

W roku szkolnym 1949/50 pracowało 11 nauczycieli i ksiądz kanonik. W latach tych szkoła podlegała nadzorowi Kuratorium Okręgowego Szkolnego w Białymstoku. W szkole prężnie działały już organizacje: Spółdzielnia Uczniowska, Z.M.P., 2 drużyny harcerskie-męska i żeńska, P.C.K., świetlica, Szkolny Komitet Odbudowy Warszawy. W szkole zaprenumerowano pierwsze pisemko dla młodszych klas ,,Płomyczek�. W roku 1949/50 wprowadzono dziewczynkom klasy VIII i IX, obowiązek noszenia czarnych fartuszków, zaopatrzenia się w plisowane spódniczki, białe bluzki i granatowe berety. Chłopcy nosili granatowe, długie spodnie i bluzy z wykładanym kołnierzem. W listopadzie 1949 roku rada pedagogiczna postanowiła zorganizować samorząd szkolny aby poprawić dyscyplinę w szkole. Zorganizowanie i prowadzenie samorządu uczniowskiego powierzono B. Klimowi.

W roku tym funkcjonowało 10 oddziałów, od klasy IX do I. Klasy były bardzo liczne, zróżnicowane pod względem wiekowym, gdyż uczęszczali do nich uczniowie przerośnięci. Szkoła mieściła się w dwóch odległych od siebie budynkach. Brak podręczników do realizacji niektórych przedmiotów oraz pomocy naukowych był powodem dużego werbalizmu w nauczaniu. Przede wszystkim na te trudności najczęściej napotykali nauczyciele w tym okresie. W roku tym nauczano języka francuskiego. Bardzo ważnym elementem pracy wychowawczej było przeprowadzanie pogadanek wychowawczych o polityce oświatowej w Polsce Ludowej, oraz roli oświaty w budowaniu podstaw socjalizmu. W czynie pierwszomajowym przygotowano boisko szkolne do zajęć wychowania fizycznego z rozplanowaniem pól do gier.

Rok 1950/51 przyniósł zmiany w składzie zespołu nauczycielskiego. Dotychczasowy dyrektor szkoły, Franciszek Szwakop został przeniesiony służbowo do Łap. Na stanowisko dyrektora powołano Zygmunta Moraczewskiego. Zmienił się także skład grona pedagogicznego. Kadra liczyła wówczas 12 nauczycieli. Był to pierwszy rok, w którym nie nauczano religii w szkole. Działające w tym okresie organizacje to: Z.H.P.[liczące 110 członków], S.K.S., P.C.K. [liczące 325 członków], Spółdzielnia Uczniowska, Zespół Młodzieżowy, Samorząd, S.K.O., T.P.P.R., świetlica, Z.M.P. W tym roku również uczniowie rozpoczęli redagowanie gazetki ściennej. W protokołach rad pedagogicznych z tego okresu podkreślona jest wielka rola Z.M.P. w życiu szkoły, jej wkład w budzenie świadomości klasowej.

Biblioteka liczyła już 1172 książki.

W 1952 roku odbył się pierwszy egzamin dojrzałości do którego przystąpiło 16 absolwentów Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego w Goniądzu. W tym samym roku urząd dyrektora objęła Rozalia Czarnohorska Szwarc.

W 1953 roku dyrektorem został ponownie Franciszek Szwakop. Pełnił tę funkcję przez 13 lat. Za jego kadencji została urządzona pracownia chemiczna, biblioteka i izba pamięci narodowej.

W roku 1966, kiedy to urząd dyrektorski objął Jan Szakalicki pobudowano też nowe skrzydło szkoły i przylegający do niego dom nauczyciela.

W 1978 roku nowym dyrektorem został Jerzy Pacholski, pełniąc funkcję dyrektora Zbiorczej Szkoły Gminnej w Goniądzu do 1981 roku.

W 1981 roku Gminnym Dyrektorem Szkół w Goniądzu został Mieczysław Słabiński.

9 maja 1983 roku kurator oświaty i wychowania nadał Zbiorczej Szkole Gminnej w Goniądzu imię generała broni Zygmunta Berlinga. Na uroczystości obecne były delegacje zakładów pracy, wojska z JW. w Osowcu, przedstawiciele kuratorium i organizacji politycznych.

W roku 1984 nastąpił podział Zbiorczej Szkoły Gminnej w Goniądzu na Szkołę Podstawową i Liceum Ogólnokształcące. Dyrektorem Szkoły Podstawowej w Goniądzu została Elżbieta Mieczkowska.

1 września 1998 została utworzona pierwsza klasa integracyjna, zaś w latach 2000 i 2004 kolejne.

W roku 1999 w związku reformą oświaty w budynku szkolnym zostało utworzone gimnazjum. Dyrektorem Gimnazjum został Mirosław Sobczyk.

W 2004 połączono Przedszkole w Goniądzu, Szkołę Podstawową i Gimnazjum w Zespół Szkolno - Przedszkolny.

W latach osiemdziesiątych bardzo prężnie w szkole działało harcerstwo. Do 1990 roku w SP funkcjonowało 6 drużyn zuchowych i 10 harcerskich. Brały one udział we wszystkich imprezach organizowanych przez komendy hufca i chorągwi. Co roku harcerze uczestniczyli w Rajdzie Kurpiowskim zajmując zawsze czołowe miejsca. W wakacje organizowane były krajoznawcze obozy wędrowne i obozy zagraniczne. W Goniądzu, w ramach Nieobozowej Akcji Letniej (NAL) organizowane były zajęcia dla zastępów dziecięcych i młodzieżowych. We współzawodnictwie chorągwianym w tej akcji szczep harcerski z Goniądza zawsze znajdował się w pierwszej trójce, za co otrzymywał nagrody rzeczowe (sprzęt sportowy) lub nagrodę w postaci wyjazdu na ogólnopolskie zgrupowanie najlepszych zastępów NAL do Załęcza Wielkiego.

W 1986 roku został założony przez panią Beatę Gruszkę chór dziecięcy ,,Scherzino". Do największych osiągnięć chóru należy Srebrny Kamerton uzyskany w finale XIII Ogólnopolskiego Konkursu Chórów a Cappella Dzieci i Młodzieży Szkolnej w Bydgoszczy w 1993 roku. W tym samym konkursie otrzymał nagrodę specjalną ufundowaną przez jury za niekonwencjonalną formę prezentacji kanonu DUM DE DUM. W 1984 roku chór uczestniczył z powodzeniem w XVI Ogólnopolskim Przeglądzie Uczniowskich Kameralnych Zespołów Muzyki Dawnej w Kaliszu. Chór ,,Scherzino" zakończył swoją działalność w 1995 roku.

Szkoła utrzymuje stałą współpracę z pobliską Jednostką Wojskową w Osowcu. Delegacje uczniów od lat uczestniczą we wszystkich znaczących uroczystościach na terenie jednostki. Żołnierze są również zapraszani do udziału we wszystkich ważniejszych wydarzeniach w życiu szkoły.

Ponieważ Goniądz znajduje się na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego sprawy ochrony środowiska zajmują ważne miejsce w życiu szkoły. W ramach współpracy z BPN odbywają się:

Ø konkursy wiedzy o BPN,

Ø konkursy plastyczne i fotograficzne o tematyce ekologicznej,

Ø wycieczki po BPN połączone z zajęciami warsztatowymi na terenie parku,

Ø spotkania z pracownikami parku, mające na celu przybliżenie uczniom walorów terenu, na którym mieszkają,

Ø coroczne Akcje Sprzątania Ziemi.

W 1996 roku w trzecią rocznicę utworzenia Biebrzańskiego Parku Narodowego, na podsumowanie konkursów o tematyce ekologicznej ( konkursu wiedzy, plastycznego, fotograficznego) przybyli: biskup polowy Wojska Polskiego gen. Sławoj Leszek Głódź, ówczesny kapelan prezydenta ks. Płk Tadeusz Dłubacz oraz dyr. Andrzej Jastrzębski z Ministerstwa Ochrony Środowiska.

Już wcześniej szkoła interesowała się problemami ochrony środowiska, o czy świadczą otrzymywane w latach 1984 i 1985 dyplomy za szczególny wkład pracy w realizację założeń konkursu. „O szerokie uczestnictwo społeczeństwa łomżyńskiego w pracach na rzecz lasów i zadrzewień”.

W szkole działa samorząd szkolny. Oprócz przygotowywania okolicznościowych apeli i gazetek, broni praw ucznia poprzez funkcję rzecznika praw ucznia, dba o rozwój samorządności, organizuje Dni Kultury Uczniowskiej

dane zebrała Wiesława Bielawska

[1] Kloza J., Maroszek J., Dzieje Goniądza w 450 rocznicę praw miejskich, 1997, Białystok

[2] Tamże

[3] Tamże

[4] Tamże

[5] Tamże

[6] Tamże